Alle berichten van maaike
Inslulted. Belarus
Sinds de verkiezingen van afgelopen augustus gaan in Wit-Rusland grote groepen mensen de straat op om te protesteren tegen het bewind van Aleksandr Loekasjenko. De demonstraties worden gewelddadig de kop ingedrukt, maar de geest van de vreedzame revolutie lijkt niet te stoppen. Te midden van de demonstraties schreef de Belarussische toneelschrijver Andrei Kureichik een vlammende toneeltekst, Insulted. Belarus(sia), waarin hij documentaire teksten en ooggetuigenverslagen vermengd tot een theatraal verslag ‘from the battle grounds’. Zeven personages, van Loekasjenko en diens zoon tot aan oppositieleider Svetlana Tichanovskaja, een opstandeling en een waarnemer bij het kiesbureau, vertellen hun verhaal over de verkiezingen en de nasleep.
Vrijwel direct na zijn voltooiing is de tekst vanuit het Russisch naar het Engels vertaald door John Freedman, een vriend van Kureichik. De vertaling wordt nu over de hele wereld gelezen, live en online, als steun voor de opstand in Wit-Rusland. Op verzoek van Het Nationale Theater en dankzij een financiële bijdrage van Stichting Melanie maakte ik met grote spoed een vertaling naar het Nederlands, gebaseerd op de Engelse vertaling van John Freedman. Op 23 en 24 november 2020 zijn er theatrale lezingen van deze tekst in Den Haag, Amsterdam en Arnhem.
Gezelschappen die geïnteresseerd zijn in de Nederlandse tekst kunnen mailen naar maaike@tinygrass.nl . De tekst is inmiddels ook gepubliceerd door De Nieuwe Toneelbibliotheek (#603) en hier te bestellen.
Het Nationale Theater, Den Haag
Cast: Mariana Aparicio Torres, Bram Coopmans, Yela de Koning, Rick Paul van Mulligen, Betty Schuurman, Joris Smit en Stefan de Walle
livestream: maandag 23 november om 20.00u
www.hnt.nl/belarus of www.theaterbellevue.nl
Frascati Producties, Amsterdam
Cast: Viktor Griffioen, Niek van der Horst, Anneke Sluiters, Tibor Lukacs, Jesse Mensah, Marijn Prakke en Eva Zwart.
Livestream: dinsdag 24 november om 19.00u (Radio Futura)
www.frascatitheater.nl/voorstelling-radiofutura2020
ArtEZ Toneelschool / Docent Theater, Arnhem
Cast: Remy Meeuwsen, Sytze Bouma, Tim van der Molen, Esther van Steenis, Nina de Wringer, Hannah Vrijenhoek en Joppe Klein
Livestream: dinsdag 24 november om 19.30u
https://atd.world/theater
Het Arsenaal/Lazarus, Gent (België)
Cast: Koen De Graeve, Pieter Genard, Willy Thomas, Joris Van den Brande, Ariane van Vliet, Dominique Collet en Sietse Remmers
Livestream: zaterdag 28 november om 20.15
https://www.arsenaallazarus.be/kalender/item/ontluisterende-theaterlezing-insulted-belarussia
Nu te zien: ‘Tom Pain’ en ‘Skylight’
Zoals al aangekondigd zijn er onlangs twee toneelvoorstellingen in première gegaan in nieuwe vertalingen van mij: Skylight bij TG Oostpool en de monoloog Tom Pain bij Het Nationale Theater in Den Haag. Beide voorstellingen zijn inmiddels lovend besproken in de media, waarbij ook de vertalingen de nodige complimenten kregen.
De monoloog Tom Pain van Will Eno, gespeeld door Bram Coopmans in een regie van Eric de Vroedt, is onderdeel van het “HNT speelt altijd”-programma. Houd de website van Het Nationale Theater in de gaten voor de speellijst; deze is op het moment dit ik dit schrijf nog niet beschikbaar.
Ook Skylight van David Hare is, in een bewerking en regie van Jeroen de Man, aangepast aan het COVID-tijdperk: Er is gewerkt met twee verschillende casts, wat dus in feite ook twee verschillende voorstllingen oplevert. De speelllijst van Skylight vind je hier.
Wat quotes uit de pers:
“Vlijmscherp zijn die dialogen bovendien, door De Man en vertaalster Maaike van Rijn lekker bekkend naar Nederland anno nu overgezet. Ze gaan ver voorbij elk sentiment, leggen juist de vinger op de verschillen in levensvisie van het tweetal.” (Hanny Alkema over ‘Skylight’ in Trouw)
“De tekst (knap vertaald door Maaike van Rijn) volgt weliswaar die hoofdlijn, maar slaat ook voortdurend zijweggetjes, afslagen en vluchtheuvel in. Met de moed der wanhoop grijpt Tom zich vast aan de taal, hij jongleert ermee als een entertainer.” (Hein Janssen over ‘Tom Pain’ in De Volkskrant)
“De monoloog Thom Pain (based on nothing) van de Amerikaan Will Eno ging in 2004 in première, en was toen een hit op het Edinburgh Fringe Festival. Ook in de nieuwe Nederlandse vertaling van Maaike van Rijn is glashelder waarom: de tekst van het stuk is niets minder dan magistraal.” (Laura Roling, Theaterkrant.nl)
“Skylight (1995) van David Hare is meer dan een overspeldrama. Botsende levensvisies en generatieconflicten spelen eveneens een grote rol, zeker in de mooie bewerking van regisseur Jeroen De Man en vertaler Maaike van Rijn.” (Henri Drost, Theaterkrant.nl)
In première: Tom Pain bij Het Nationale Theater
Behalve Skylight (zie het vorige bericht) gaat er nog een vertaling van mij in première deze maand: Tom Pain (originele titel: Thom Pain) van Will Eno. Deze schurende monoloog wordt gespeeld door Bram Coopmans, de regie is van Eric de Vroedt.
De voorstelling is al voor de zomerstop een aantal keer uitgeprobeerd met publiek. Ik zag een van die try-outs en vond die veelbelovend. De première is op 29 augustus a.s. in de Koninklijke Schouwburg, in Den Haag, daarna gaat de productie op tournee. Hij maakt onderdeel uit van de aangepaste programmering van Het Nationale Theater dit najaar, dat onder de geweldige titel HNT speelt altijd verschillende korte producties op een avond presenteert. Voor meer informatie: zie de website van HNT.
Sommige mensen zijn voor het geluk geboren. Tom Pain hoort niet bij die mensen. Vrijuit associërend deelt hij met het publiek zijn onalledaagse kijk op de dagelijkse worsteling die de zoektocht naar geluk voor mensen als hij elke dag weer is: rauw, ongepolijst en kwetsbaar. Deze solo was dé hit van het Edinburgh Fringe Festival 2004. Guardian-recensent Lynn Gardner noemde het tien jaar later “nog altijd de beste monoloog die ik ooit heb gezien.”
in première: Skylight bij Toneelgroep Oostpool
Ondanks de COVID-toestanden gaan er komende maand twee nieuwe titels in première waarvoor ik de vertaling heb gemaakt. Over de tweede meer in het volgende bericht.
Skylight is een coproductie van Toneelgroep Oostpool en Het Nationale Theater. Het stuk van David Hare is bewerkt en wordt geregisseerd door Jeroen De Man. Er is gerepeteerd met een dubbele cast, om te voorkomen dat in deze rare tijd een ziektegeval de hele tournee in de war schopt.
De première is op 12 september a.s. in Stadstheater Arnhem, daarna gaat de voorstelling op tournee tot 12 december. Voor meer informatie zie de website van Oostpool.
Jeroen De Man haalt in zijn laatste regie bij Oostpool het prijswinnende Skylight van de Britse toneelschrijver David Hare naar het hier en nu. In dit actuele huiskamerdrama zet De Man de verhoudingen tussen man en vrouw op scherp door de oorspronkelijke genderverdelingen van de drie personages om te wisselen.
‘Romans’ van Bård Torgersen (Terras #18)
Het vertalen van poëzie is een kunst apart, waar ik me nog niet heel vaak aan heb gewaagd. Toch zijn de overeenkomsten met toneelvertalen groot: ook hier is de toon, het register en misschien wel vooral wat er niet staat minstens zo belangrijk als wat er wel staat. Je vertaalt ook de tekst tussen de regels, de witte plekken. Verder is het nog belangrijker dan bij proza dat de stilistische en taalkundige eigenheid van de auteur overeind blijft: hoe minder woorden er staan, hoe belangrijker het is dat elk woord precies goed is – wat net zo geldt voor de toneelstukken van Jon Fosse.
Voor Terras #18 (‘Cariben’) schreef Tommy van Avermaete een artikel over de bundel Romaner (‘Romans’) van de Noor Bård Torgersen uit 2015. Ik leverde daarbij de vertaling van een aantal van de (proza)gedichten. Elk gedicht is een op zichzelf staande ‘micro-roman’: een complete roman, samengebald tot een gedicht. Het resultaat is vaak heel geestig en zeer toegankelijk.
Ik vind het altijd wel spannend of lezers niet meteen de vertaler aan zullen kijken op iets als de ‘houterigheid’ van deze gedichten; maar die is nou eenmaal een onvervreemdbaar deel van de stijl van Torgersen.
aap leert vierhonderd woorden
ik niet dom
ik aap
de aap praat honderduit
het boek wordt geweigerd
iedereen zal denken dat de aap een immigrant is
auteur schrijft boek over een immigrant
zonder innerlijke monoloog of dialoog
toch slaagt het boek in het oproepen van
zeer intieme en poëtische beelden
schrijft een vooraanstaand recensent
Literair tijdschrift Terras (de opvolger van het roemruchte Raster)
verschijnt een paar keer per jaar en is verkrijgbaar
of te bestellen bijde betere boekhandel of bij bol.com.
Johan Harstad als toneelauteur (Terras #17)
Deze week heeft tijdschrift voor internationale literatuur Terras mijn bijdrage over Johan Harstad als toneelauteur integraal online gezet, samen met de bijbehorende vertaalde monoloog uit zijn toneelstuk Osv. (‘Enz.’). Ik hoop dat een Nederlandse regisseur ooit de uitdaging durft aan te gaan om dit fantastische epos (iets als Max, Mischa en het Tet-offensief meets Angels in America) hier in het theater te brengen.
Voor iedereen die ineens weer tijd heeft om te lezen in deze virale tijden: hier kun je het artikel vinden. Uitgevers, theatermakers en andere professionals die geïnteresseerd zijn in mijn werkvertaling van Osv. zijn welkom om een berichtje te sturen.
Voor het volgende nummer van Terras ben ik inmiddels bezig met het vertalen van werk van de Noor Bård Torgersen, dat zich ergens tussen proza en poëzie in bevindt. Het is scherp, talig, ultra-compact en komisch. Daarover een volgende keer meer.
Terras #17 is te koop of te bestellen bij de betere boekhandel, of kijk op de website.
Herr, es ist Zeit…
Dit jaar van mij geen gezeur over hoe donker het weer is, want daar heb ik het veel te druk voor. Eindelijk goed en wel verhuisd ben ik nu volop bezig aan een toneelstuk voor TG Oostpool; de vertaling van Skylight van David Hare. Moet eind dit jaar af zijn dus is even aanpoten, want er stond ook al het een en ander in mijn agenda. Voor theatermaakster Lonneke van Leth vertaal ik Een Romeo en Julia van Martijn de Rijk naar het Engels; en begin volgend jaar ga ik me buigen over de voorwaarden van een tweede project voor en met Tg STAN en Mij. Discordia: een nieuwe Fosse!
Daarnaast moet een dezer dagen de nieuwe Terras (opvolger van literair tijdschrift Raster) uitkomen, met mijn artikel over het lezen van literair proza vs. drama hier te lande. Daar heb ik namelijk Een Mening over. Het stuk is geïllustreerd met een aantal vertaalde fragmenten uit het toneelwerk van Johan Harstad en ik ben benieuwd hoe het er in druk uitziet.
Daarmee zit mijn balboekje voor de laatste maanden van 2019 dus vol, qua werk, maar begin volgend jaar sta ik weer overal voor open. En nu ga ik maar eens een lamp aandoen.
(Voor wie de titel niet herkent: het is de eerste regel van Rilkes prachtige gedicht ‘Herbsttag’. Hier een link naar het hele gedicht, ter inspiratie voor iedereen die net als ik eigenlijk geen fan is van de herfst.)
Øystein Stene in ‘Pluk’
De tijd vliegt. De afgelopen vier maanden ben ik volcontinu bezig geweest met verhuizen, wat tegenwoordig geen amateursport meer is. Het jargon van de doe-het-zelver vormt in elk geval een eindeloze bron van fascinerende ontdekkingen voor de taalfreak: wie wordt er nu niet gelukkig van spookschaven, afbraamborstels en insteeknippels? Inmiddels wonen we een paar weken in een nieuw huis, nog steeds in Haarlem, en de rust begint weer te keren.
Ondertussen staat er sinds juli een door mij vertaald hoofdstuk uit de geweldige Noorse roman De Opplyste (‘De verlichten’) van Øystein Stene in het zesde nummer van het mooie tijdschrift PLUK (te bestellen bij de betere boekhandel). Dit tijdschrift publiceert werk van in Nederland nog onbekende auteurs, in een vertaling van professionele vertalers die pas maximaal één boektitel op hun naam hebben staan. Toneelstukken zijn geen boeken, volgens deze definitie, dus ik mocht nog meedoen.
Het tijdschrift komt voort uit de twee officiële opleidingen voor literair vertalen in Nederland en bleek in eerste instantie bedoeld voor alumni. Gelukkig wist ik dat nog niet toen ik een voorstel opstuurde en ik ben best trots dat ik als selfmade vertaler aan hun strenge criteria voldeed. De roman in kwestie snakt naar een Nederlandse uitgever – ik ben ervan overtuigd dat hij het in Nederland heel goed zou doen. En dan natuurlijk graag in mijn vertaling. Wie er meer van wil weten sture mij een berichtje per e-mail.
Over dat toneelstukken geen romans zijn, heb ik trouwens pas een artikel mogen schrijven voor literair tijdschrift Terras (de opvolger van het roemruchte tijdschrift Raster), aan de hand van het toneelwerk van Johan Harstad. Daarover een volgende keer meer.
Ways Of Seeing: drama in Noorwegen
Af en toe schrijf ik artikelen voor vakblad TheaterMaker, meestal wanneer er toneelmatig iets interessants gebeurt in Noorwegen. Dit bizarre verhaal kreeg een plekje in het meinummer. De titel is een link naar het hele stuk op de site van Theatermaker/Theaterkrant.
